Aktif Okuma Nedir? Taner Aktaş Yöntemiyle Anlayarak Okuma ve Bilişsel Etkileşim

🔍 5. Aktif Okuma Aşamaları: Taner Aktaş Modeli

Bilişsel Akademi’nin aktif okuma modeli, klasik “SQ3R” (Survey, Question, Read, Recite, Review) tekniğini
bilişsel ve duygusal unsurlarla birleştirir.

1️⃣ Okuma Öncesi: Zihni Hazırlama

• Başlık, alt başlık, görseller incelenir.

• “Bu metin ne anlatacak?” sorusu sorulur.

• Okuma amacı belirlenir (bilgi, analiz, yorum vb.)

“Okuma, gözle değil, merakla başlar.” — Taner Aktaş

2️⃣ Okuma Sırasında: Etkileşim Kurma

• Anahtar kelimeler işaretlenir.

• Paragraf sonlarında kısa notlar alınır.

• Bilinmeyen kavramlar araştırılır.

• Okur metne “neden?”, “nasıl?”, “sonuç?” sorularını yöneltir.

3️⃣ Okuma Sonrası: Anlamı Pekiştirme

• Metin kendi cümleleriyle özetlenir.

• Ana fikir – yardımcı fikir ayrımı yapılır.

• Farklı görüşlerle karşılaştırma yapılır.

Bu üç aşama, öğrencinin sadece metni değil, düşünme biçimini değiştirmesini sağlar.

🎓 6. Aktif Okuma Teknikleri

Aktif okuma, yalnızca “dikkatli okuma” değildir; planlı, stratejik ve bilinçli bir uygulamadır.
Bilişsel Akademi’de derslerde öğrenciler şu teknikleri uygular:

🔹 Cornell Not Sistemi

Sayfa ikiye bölünür:

• Sol sütun: Anahtar kelimeler

• Sağ sütun: Açıklamalar, örnekler

• Alt kısım: Kısa özet

Bu teknik, akademik metinlerde bilgiyi yapılandırmayı kolaylaştırır.

🔹 SQ3R Yöntemi

1. Survey (Gözden Geçir): Başlıkları, görselleri incele.

2. Question (Soru Sor): “Bu bölümde ne anlatılıyor olabilir?”

3. Read (Oku): Cevabı bulmak için dikkatle oku.

4. Recite (Tekrarla): Kendi kelimelerinle özetle.

5. Review (Gözden Geçir): Tekrar et, ana fikri güçlendir.

🔹 Renk Kodlama Tekniği

• Ana fikir: 🟨 Sarı

• Yardımcı fikir: 🟦 Mavi

• Bilinmeyen kelime: 🟥 Kırmızı

Bu teknik görsel hafızayı devreye sokar ve kavramları gruplamayı öğretir.

📖 7. Örnek Uygulama: Bir Paragraf Üzerinde Aktif Okuma

Metin:

“Okuma, zihnin en sessiz ama en derin eylemidir.
Bir metin, ancak okur tarafından anlama dönüştüğünde yaşar.”

Adım Adım Aktif Okuma

1️⃣ Anahtar kelimeler: okuma, zihin, derin eylem, anlama
2️⃣ Soru: “Neden okuma ‘derin’ bir eylem olarak tanımlanmış?”
3️⃣ Yorum: “Çünkü okur, metinle duygusal ve bilişsel bağ kuruyor.”
4️⃣ Sonuç: “Okuma yalnızca bilgi değil, anlam üretme sürecidir.”

Bu çalışma biçimi, öğrencinin hem okuma hızını artırır, hem anlama derinliğini geliştirir.

🧮 8. Aktif Okuma ve Hızlı Okuma İlişkisi

Taner Aktaş’ın ifadesiyle:

“Hız, anlamın düşmanı değil; doğru teknikle birleştiğinde anlamın dostudur.”

Hızlı okuma eğitimlerinde amaç sadece göz hızını artırmak değildir.
Asıl hedef, aktif dikkati koruyarak, anlama oranını yükseltmektir.

Aktif okuma teknikleri sayesinde:

• Okuma süresi kısalır,

• Anlama oranı artar,

• Bilgi kalıcılığı güçlenir,

• Zaman baskısı altında paragraf sorularına yetişme becerisi gelişir.

Bilişsel Akademi öğrencilerinde yapılan ölçümlere göre,
aktif okuma tekniklerini uygulayan öğrencilerde:
📊 okuma hızı %60,
📈 anlama oranı %40 artmıştır.

🔬 9. Okuma Bozukluklarında Aktif Okuma Kullanımı

Aktif okuma, yalnızca güçlü öğrenciler için değildir.
Disleksi, dikkat eksikliği veya odaklanma sorunu yaşayan öğrencilerde de etkili bir destek yöntemidir.

Kullanılan Uygulamalardan Bazıları:

• Ritmik El Çırpma: Hece farkındalığını ve ses uyumunu artırır.

• Tekerlemeli Metinlerle Çalışma: Ses benzerlikleriyle akıcılığı güçlendirir.

• Geriye Dönük Okuma: Dikkat kontrolünü geliştirir.

• Kişiselleştirilmiş Metin Tekrarı: Zayıf hece–kelime alanları hedef alınır.

Bu uygulamalar, bilişsel kas yapısını güçlendirir.
Her çocuk bir çiçektir; sadece açma mevsimi farklıdır.

🧩 10. Aktif Okuma ile Eleştirel Okuma Arasındaki İlişki

Aktif okuma, eleştirel okumanın ilk adımıdır.
Okur anlamı oluşturduktan sonra, değerlendirme yapmaya başlar:

• “Yazarın amacı nedir?”

• “Bu bilgi hangi bakış açısından sunulmuş?”

• “Katılıyor muyum, neden?”

Bu aşama, pasif bilgi alımından düşünsel üretime geçiştir.
Aktif okur artık sadece öğrenci değil, yorumcu bir bireydir.

🧭 11. Aktif Okuma Becerisinin Ölçülmesi

Bilişsel Akademi, aktif okuma becerilerini
hem okuma hızı testleriyle, hem de anlama oranı analizleriyle değerlendirir.

Ölçüm araçları:

• 1 dakikalık metin okuma testleri

• Doğru–yanlış oranı

• Göz hareketi takibi (regresyon ölçümü)

• Paragraf çözüm süresi analizleri

📈 Sonuçlar öğrencinin kişisel “okuma haritası”nı oluşturur.
Bu harita, sonraki haftalarda kişiye özel gelişim planı olarak kullanılır.

📘 12. Aktif Okuma Eğitiminin Eğitsel Etkileri

Aktif okuma eğitimi alan öğrencilerde gözlenen kazanımlar:

1. Dikkat süresi artar.

2. Okuduğunu anlama oranı yükselir.

3. Akademik özgüven gelişir.

4. Yorumlama becerisi güçlenir.

5. Yazılı anlatım becerileri gelişir.

6. Sınav kaygısı azalır.

Bu beceriler, yalnızca okuma alanında değil, tüm derslerde başarıyı artırır.